Πέντε βιβλία κατάλληλα για “αρχάριους”, από Αρχαίους Έλληνες συγγραφείς

Πόσο δύσκολο είναι να διαβάσεις ένα βιβλίο αρχαίας ελληνικής γραμματείας; Πόσο ενδιαφέρον μπορεί να είναι ένα βιβλίο γραμμένο πριν από 2500 χρόνια; Με ποιο βιβλίο μπορείς να ξεκινήσεις να διαβάζεις τα έργα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας;

Η αλήθεια είναι πως συχνά αντιμετωπίζουμε τα έργα των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων με παραλυτικό δέος. Ίσως λόγω του τρόπου που διδάσκονται στο σχολείο, θεωρούμε ότι κάθε βιβλίο θα είναι δύσκολο, θα απαιτεί ανάλυση, θα κρύβει εκατοντάδες συμβολισμούς που θα πρέπει να αποκρυπτογραφήσουμε, δεν θα μπορούμε να το προσεγγίσουμε χωρίς σπουδές φιλοσοφίας κ.λπ. Επειδή γνωρίζουμε πόσο διαχρονικά είναι τα έργα αυτά και τι επίδραση είχαν στη φιλοσοφία, την επιστήμη, τη λογοτεχνία, τα αντιμετωπίζουμε είτε με έναν «ιερό φόβο» πως δεν θα καταφέρουμε να τα διαβάσουμε, είτε απορριπτικά, ως βιβλία μιας περασμένης εποχής που δεν μας αφορά πια.

Αυτές ακριβώς τις αντιλήψεις ήθελε να γκρεμίσει ο Οδυσσέας Χατζόπουλος όταν ξεκίνησε τη σειρά βιβλίων «Οι Έλληνες», που αριθμεί σήμερα 820 τόμους, και η οποία είχε ως στόχο να καταστήσει προσιτή την αρχαία ελληνική γραμματεία σε όλους μας.

Γιατί τελικά υπάρχουν πάρα πολλά αρχαία ελληνικά έργα που όταν τα τελειώσουμε, θα μας αφήσουν με το υπέροχο ξάφνιασμα πως δεν είναι ούτε δυσκολονόητα ούτε κουραστικά. Αντίθετα, θα βρούμε στα κείμενά τους ερωτήματα κι ιδέες διαχρονικά, που μπορεί να απασχολούν κι εμάς σήμερα.

Επίσης, είναι πολύ πιθανό πως θα ανακαλύψουμε με ικανοποίηση την πρωτότυπη πηγή φράσεων, εικόνων και ιστοριών που έχουν περάσει από γενιά σε γενιά, χωρίς να ξέρουμε από πού ακριβώς προέρχονται.

Το πιο πιθανό τελικά είναι πως το πρώτο βιβλίο θα μας ανοίξει την όρεξη για ένα επόμενο.

Παρακάτω προτείνουμε πέντε βιβλία για να αρχίσεις κι εσύ να διαβάζεις Αρχαία Ελληνική Γραμματεία με ευχαρίστηση. Τα κριτήρια επιλογής είναι να έχουν κείμενο σχετικά σύντομο και προσιτό, που να συνδέεται με κάτι που ήδη γνωρίζουμε.

Απολογία, του Πλάτωνα

Στον περίφημο σύντομο μονόλογο που έγραψε ο Πλάτωνας μεταφέροντας τα λόγια του Σωκράτη, ο Σωκράτης στέκει μπροστά στους δικαστές του κι απαντά στις κατηγορίες που τον βαρύνουν. Προτείνει στο δικαστήριο ποινή για «το έγκλημά του», κι όταν το δικαστήριο του ανακοινώνει την καταδικαστική απόφαση, με θάρρος αντιμετωπίζει τον θάνατο που πλησιάζει.

Η προσωπικότητα του Σωκράτη ξεπηδά ολοζώντανη στο έργο του Πλάτωνα: Θαρραλέος, πιστός στις ιδέες του, δεν φοβάται να «ξεμπροστιάσει» τους μάρτυρες κατηγορίας και να πει σκληρές αλήθειες στους δικαστές, παρόλο που γνωρίζει πως η αγέρωχη συμπεριφορά του μάλλον θα του κοστίσει τη ζωή.

Τι γνωρίζεις ήδη από το βιβλίο: Στην Απολογία θα βρεις το περίφημο επεισόδιο κατά το οποίο ο Σωκράτης εξηγεί στους δικαστές πως λειτουργεί «σαν την επίμονη αλογόμυγα που τσιμπά το νωθρό άλογο».

Αργοναυτικά, του Απολλώνιου του Ρόδιου

Έχεις αναρωτηθεί πώς έφτασαν οι αρχαίοι μύθοι ως τις μέρες μας; Μα μέσα από την αρχαία ελληνική γραμματεία, φυσικά!

Για παράδειγμα, η ιστορία του Ιάσωνα και της αργοναυτικής εκστρατείας μας έρχεται από τον Απολλώνιο της Ρόδου.

Τα Αργοναυτικά είναι ένα έπος ίσως λιγότερο σημαντικό από τα ομηρικά. Ωστόσο ο Απολλώνιος διακρίνεται για την πρωτοτυπία του και την παρατηρητικότητά του που εκφράζεται στις περιγραφές του ψυχισμού των ηρώων και στην εξιστόρηση του έρωτα ανάμεσα στη Μήδεια και τον Ιάσωνα.

Τι γνωρίζεις ήδη από το βιβλίο: Γνωρίζεις σίγουρα τον μύθο της αργοναυτικής εκστρατείας! Εδώ θα τον βρεις στην πιο αρχαία και πλήρη διήγησή του, χωρίς περικοπές και χωρίς “παιδική” απόδοση.

Οιδίπους Τύραννος, του Σοφοκλή

Η κορυφαία τραγωδία του Σοφοκλή, που παίχτηκε για πρώτη φορά το 429 π.Χ., αφηγείται την ιστορία του Οιδίποδα, βασιλιά της Θήβας που ήταν γραφτό να σκοτώσει το πατέρα του Λάιο και να παντρευτεί τη μητέρα του Ιοκάστη, χωρίς να γνωρίζει πως επρόκειτο για τους γονείς του. Όταν ο Οιδίπους ανακαλύπτει την φριχτή αλήθεια, τον καταλαμβάνει η απόγνωση και μόνος του τυφλώνεται, ενώ ζητά να τον εξορίσουν από την πόλη.

Ο Οιδίπους Τύραννος είναι το έργο που ενέπνευσε στον Φρόυντ την ονομασία του Οιδιπόδειου Συμπλέγματος.

Τι γνωρίζεις ήδη από το βιβλίο: Φτάνοντας στη Θήβα, ο Οιδίπους απαντά επιτυχώς στο αίνιγμα της Σφίγγας: «Ποιο ον στην αρχή στέκεται στα τέσσερα, έπειτα στα δύο και προς το τέλος της ζωής του στα τρία;». Η απάντηση είναι ο άνθρωπος, που μωρό μπουσουλά, έπειτα περπατά στα πόδια του, και προς το τέλος της ζωής του στηρίζεται στο μπαστούνι του.

Εγχειρίδιον, του Επίκτητου

Απελεύθερος σκλάβος της πρώιμης ρωμαϊκής εποχής, ο Επίκτητος ίδρυσε την φιλοσοφική του σχολή στην σημερινή Πρέβεζα. Εκεί, ο παραμορφωμένος, καμπούρης και κουτσός Επίκτητος, δίδαξε για χρόνια τις αρχές της στωικής φιλοσοφίας. Ανάμεσα στους μαθητές του περιλαμβάνονται σπουδαίοι πολιτικοί και συγγραφείς της εποχής.

Το Εγχειρίδιον είναι το πιο γνωστό απάνθισμα των διδασκαλιών του. Ο Επίκτητος διδάσκει την υπομονή και την αντοχή μέσα από καθημερινή εξάσκηση ώστε  να διαχωρίζουμε τα συναισθήματά μας από τα αντικειμενικά συμβάντα. Διότι, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να επηρεάσουμε τα αντικειμενικά συμβάντα, μπορούμε να ελέγξουμε τα συναισθήματά μας απέναντι σε αυτά.

Τι γνωρίζεις ήδη από το βιβλίο: Μπορεί να μην γνωρίζεις τον Επίκτητο, αλλά γνωρίζεις πόσα πολλά σε αγχώνουν καθημερινά… Το Εγχειρίδιο, σύντομο, κατανοητό, με αναφορές σε θέματα που και σήμερα μας ταλανίζουν, σε βοηθά να πάρεις μια βαθιά αναπνοή και να κοιτάξεις με άλλον τρόπο τα προβλήματά σου.

Γενική Ιατρική, του Ιπποκράτη

Ο Ιπποκράτης έθεσε τις βάσεις της ιατρικής επιστήμης αιώνες πριν, βασίζοντας την ιατρική πρακτική στην παρατήρηση των ασθενών και στον εντοπισμό των αιτίων κάθε ασθένειας σε κάποιον παράγοντα που δεν είναι αποτέλεσμα μαγείας ή θεϊκής τιμωρίας.

Στην Γενική Ιατρική όμως, ο Ιπποκράτης δεν αναφέρεται στην ασθένεια, αλλά στον Ιατρό και στο ήθος του. Ο σύγχρονος αναγνώστης θαυμάζει πόσο διαχρονική είναι η σκέψη του Ιπποκράτη για το πώς πρέπει να συμπεριφέρεται, να μιλά, να ντύνεται, να παρουσιάζεται γενικά ο Ιατρός ώστε να είναι αξιόπιστος και αποτελεσματικός. Ένα καταπληκτικό έργο που απευθύνεται σε όποιον αναζητά τα χαρακτηριστικά που καθιστούν κάποιον πραγματικά καλό γιατρό.

Τι γνωρίζεις ήδη από το βιβλίο: Έχεις σίγουρα ακούσει για τον Όρκο του Ιπποκράτη. Εδώ μπορείς να τον διαβάσεις όπως τον διατύπωσε ο σπουδαίος ιατρός της αρχαιότητας, ενώ στις επόμενες σελίδες θα καταλάβεις καλύτερα ποιες σκέψεις τον οδήγησαν να τον γράψει.

 

Ασφαλώς, υπάρχουν έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας απαιτητικά, που προϋποθέτουν εμπειρία και κατάρτιση σε θέματα φιλοσοφίας ή επιστήμης. Πολλά έργα του Αριστοτέλη, του Πρόκλου, των μεγάλων μαθηματικών, των ιατρών, και άλλα εμπίπτουν στην κατηγορία αυτή.

Ωστόσο, έργα μυθολογίας (Αίσωπος, Απολλώνιος, Ησίοδος), ιστορίας (Ηρόδοτος, Ξενοφών, Θουκυδίδης), τραγωδίας (Σοφοκλής, Αισχύλος) και κωμωδίας (Αριστοφάνης), πολλοί πλατωνικοί διάλογοι, βιογραφίες (Πλούταρχος, Διογένης Λαέρτιος), γεωγραφικά (Παυσανίας, Στράβων), ακόμη και έργα αρχαίου “lifestyle” (Αθηνόδωρος, Πλούταρχος), προϋποθέτουν απλώς και μόνο την περιέργειά μας για να γίνουν το επόμενο βιβλίο που θα διαβάσουμε.