Σειρά Εισαγωγή στην Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (7 τόμοι)

Ο Αριστοτέλης, γιος του ιατρού Νικόμαχου, γεννήθηκε στα Στάγειρα το 384 π.Χ.

Σε ηλικία δεκαεπτά ετών πήγε στην Αθήνα για να φοιτήσει ως μαθητής του Πλάτωνα στην Πλατωνική Ακαδημία. Παρέμεινε εκεί είκοσι χρόνια, από το 367 έως το 348 π.Χ., οπότε πέθανε ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης εγκατέλειψε την Αθήνα για να εγκατασταθεί στην Άσσο, στις μικρασιατικές ακτές, όπου συνέχισε να διδάσκει.

Το 342 π.Χ. ανέλαβε τη διαπαιδαγώγηση του βασιλόπαιδα Αλέξανδρου, με βασικό παιδευτικό εργαλείο τα ομηρικά έπη. Το 335 π.Χ. ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα και ίδρυσε τη δική του φιλοσοφική σχολή, την περίφημη Περιπατητική Σχολή.

Πιστεύεται πως ο Αριστοτέλης έγραψε τα περισσότερα έργα του στη διάρκεια της παραμονής του στην Αθήνα, από το 335 ως το 323 π.Χ. Τα πιο σημαντικά έργα του είναι τα Φυσικά, Μετά τα Φυσικά, Όργανον, Ηθικά Νικομάχεια, Πολιτικά, Περί Ψυχής, Περί Ποιητικής, και άλλα.

Μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου του Μέγα, στην Αθήνα το αντιμακεδονικό αίσθημα αναζωπυρώθηκε. Ο Αριστοτέλης αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πόλη και να βρει καταφύγιο στην Χαλκίδα, στην Εύβοια, όπου και απεβίωσε λίγους μήνες αργότερα.

Πνεύμα καθολικό, ο Αριστοτέλης δημιούργησε μεγάλο σε έκταση και αξία φιλοσοφικό και επιστημονικό έργο. Ασχολήθηκε με μια πληθώρα αντικειμένων, μεταξύ των οποίων φυσική, βιολογία, ζωολογία, μετεωρολογία, γεωλογία, λογική, μεταφυσική, ηθική, αισθητική, ποίηση και θέατρο, ρητορική, πολιτική.

Ο Αριστοτέλης είναι ο θεμελιωτής της λογικής. Η σκέψη του πάνω στον τρόπο που πρέπει να τίθενται τα επιστημονικά ερωτήματα και στη συνέχεια να διερευνώνται επηρέασε βαθιά τη δυτική επιστημονική σκέψη. Η επίδραση του έργου του στη διαμόρφωση της παγκόσμιας σκέψης ήταν για αιώνες, και παραμένει, ισχυρή.

Ένας από τους τρεις μεγάλους τραγικούς της αρχαιότητας, ο Σοφοκλής (497-406 π.Χ.) καταγόταν από τον Κολωνό. Πήρε μέρος για πρώτη φορά σε δραματικό αγώνα το 468 π.Χ., όταν νίκησε τον γηραιότερο τραγικό ποιητή Αισχύλο. Έζησε όλη τη ζωή του στην Αθήνα της εποχής της ακμής και άσκησε οικονομικά και πολιτικά αξιώματα. Άνθρωπος θεοσεβής και ευαίσθητος, αγαπήθηκε και τιμήθηκε από τους συμπολίτες του. Στα εξήντα χρόνια της συγγραφικής του παραγωγής έγραψε περίπου εκατόν τριάντα έργα, από τα οποία σώθηκαν ακέραια επτά. Εισήγαγε στη δραματική τέχνη πολλές καινοτομίες, όπως η αύξηση των μελών του χορού και η εισαγωγή ενός τρίτου υποκριτή, και αναδείχτηκε αδιαφιλονίκητος διαμορφωτής της τραγωδίας.

Ο Θουκυδίδης γεννήθηκε μεταξύ 460 και 455 π.Χ. στον δήμο Αλιμούντα από εύπορη οικογένεια. Ήταν στρατηγός των Αθηναίων στην Αμφίπολη, μετά την άλωση της οποίας από τους Λακεδαιμονίους εξορίστηκε για είκοσι χρόνια (424-404 π.Χ.). Στο διάστημα αυτό έζησε στα κτήματα που είχε στη Θράκη, αλλά και ταξίδευσε για να συλλέξει ή να εξακριβώσει πληροφορίες για τη συγγραφή του. Επέστρεψε για λίγο στην Αθήνα μετά την καταστροφή του 404, και πέθανε λίγο μετά το έτος αυτό, άγνωστο πού, πιθανότατα από βίαιο θάνατο.

Ο Ιπποκράτης γεννήθηκε στην Κω το 460 π.Χ. Κατά την παράδοση, οι ρίζες της γενιάς του έφταναν ως τον Ασκληπιό και τον Ηρακλή. Οι πρόγονοί του ήταν βασιλείς, άρχοντες και ιερείς-γιατροί. Άσκησε την Ιατρική αρχικά στη γενέτειρά του και στη συνέχεια περιόδευσε σε πολλά μέρη. Πέθανε στη Θεσσαλία σε βαθύ γήρας, περίπου 90 ετών. Ο Ιπποκράτης αποτελεί τομή στην ιστορία της Ιατρικής. Με αυτόν ανοίγει η εποχή της «επιστημονικής Ιατρικής», όπως νοείται ο όρος επιστήμη σήμερα.

Ο Πλάτωνας γεννήθηκε περί το 427 π.Χ., γόνος επιφανούς Αθηναϊκής οικογένειας. Έλαβε σπουδαία παιδεία και γνώρισε τα ελληνικά φιλοσοφικά ρεύματα. Αυτός όμως που διαμόρφωσε καθοριστικά την ηθική και πνευματική του υπόσταση ήταν ο Σωκράτης, με τη ζωή του, τη φιλοσοφία και τον θάνατό του. Ο μεγάλος φιλόσοφος ήταν αιτία να στραφεί ο νεαρός Πλάτων στη φιλοσοφία, και η Σωκρατική εννοιολογία αποτέλεσε βάση για τη δημιουργία της κατοπινής Πλατωνικής θεωρίας των Ιδεών. Ο Πλάτωνας ερμήνευσε βαθύτατα τον Σωκράτη ως άνθρωπο και διδάσκαλο, και αποτύπωσε την προσωπικότητά του σε πολλά έργα του.

Ταξίδεψε στην Αίγυπτο, την Κυρήνη και τη Μεγάλη Ελλάδα, όπου προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να εφαρμόσει τις πολιτικές αρχές του στην οργάνωση των ελληνικών πόλεων της Σικελίας. Το 387 π.Χ. ίδρυσε στην Αθήνα την Ακαδημία, περίφημο κέντρο της φιλοσοφίας και των Μουσών, που διατηρήθηκε σχεδόν δέκα αιώνες, μέχρι τους χρόνους του Ιουστινιανού. Ο Πλάτων αφοσιώθηκε στη διδασκαλία ως τον θάνατό του, το 348 π.Χ.

Σε αντίθεση με το έργο πολλών άλλων στοχαστών της αρχαιότητας, τα έργα του Πλάτωνα σώζονται ως σήμερα ακέραια. Όλα σχεδόν ανήκουν στο είδος του διαλόγου (πλατωνικός διάλογος), που αναδεικνύει τον Πλάτωνα όχι μόνο ως κορυφαίο φιλόσοφο, αλλά και ως αληθινό ποιητή. Τα πιο γνωστά έργα του είναι η Απολογία, το Συμπόσιο, η Πολιτεία, ο Φαίδων, και άλλα. Η φιλοσοφία του -ηθική, οντολογική, πολιτική- είναι το θεμέλιο του ιδεαλισμού.

Ο βιογράφος και φιλόσοφος Πλούταρχος (50-120 μ.Χ. περ.) γεννήθηκε στη Χαιρώνεια της Βοιωτίας. Με τα ταξίδια του διεύρυνε τον γνωστικό του ορίζοντα και ήλθε σε επαφή με προσωπικότητες της εποχής, κυρίως εξέχοντες Ρωμαίους. Έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στην πατρίδα του και άσκησε δημόσια και ιερατικά αξιώματα.

Το σωζόμενο έργο του διακρίνεται στους Παράλληλους βίους, ιστορικό-βιογραφικό έργο όπου παραβάλλονται οι βίοι και το έργο επιφανών Ελλήνων και Ρωμαίων , και στα Ηθικά, συγγράμματα  που πραγματεύονται ζητήματα ηθικής, φιλοσοφίας, πολιτικής κ.λπ.

Πολυμαθής και με λεπτό πνεύμα, ο Πλούταρχος εξέφρασε με απλότητα και αισιόδοξη αντίληψη τις παραδοσιακές ελληνικές αξίες. Το έργο του τέρπει και διδάσκει, όντας παράλληλα σπουδαία πηγή της γραμματείας των κλασικών και των Αλεξανδρινών χρόνων.